"Chcąc iść za Chrystusem Panem, trzeba Go przede wszystkim poznać, i to nie tylko od strony zewnętrznej, ale także wewnętrznej; czyli nie wystarczy patrzeć na Jego czyny, ale trzeba także poznać Jego Serce, to jest Jego uczucia, zamiary i dążenia".

 /J. S. Pelczar, Nabożeństwo do Najśw. Serca Jezusowego/

Serce w języku biblijnym to wyraz określający osobę w jej najskrytszym wnętrzu, jej myśli, uczucia, ukryte plany. Serce jest "miejscem", w którym skupia się cały jej byt - tam jest ludzkie serce, gdzie człowiek jest sobą najbardziej. Zatem czcząc Serce Jezusa czcimy osobę Wcielonego Syna Bożego; wpatrując się w Jego Serce, kontemplujemy Jego życie wewnętrzne, Jego uczucia i dążenia.

Kardynał Karol Wojtyła tak pisał na ten temat:

Serce Syna Bożego przemawia pełnią łaski, która w nim się zawiera, a równocześnie promieniuje także pełnią doskonałego człowieczeństwa, któe pobudza do ufności i naśladowania. Nabożeństwo do Serca Pana Jezusa pozwala nam nawiązać szczególną łączność z osobą Boskiego Mistrza w tym, co jest w niej tak wspaniale ludzkie.

Ponieważ zaś istoty chrześcijaństwa nie stanowi jakaś doktryna czy zasada, ale żywa osoba Jezusa Chrystusa i prawda o Jego pośrednictwie miedzy Bogiem a ludźmi, papież Pius XII nie wahał się nazwać kultu Najśw. Serca Jezusowego najdoskonalszym aktem wyznawania wiary chrześcijańskiej  /por. HA IV, 4/.

Tajemnica Bożego Serca ukazuje doniosłą prawdę o każdym człowieku. Prawdę o tym, że nie to, co na zewnątrz, lecz co wewnątrz, w sercu, najbardziej stanowi o naszym człowieczeństwie. Jeżeli więc Jezus zaprasza nas do spojrzenia w Jego Najświętsze Serce, to po to, abyśmy mogli lepiej przypatrzeć się naszym sercom, by je przemieniać na wzór Serca Zbawiciela. W ten sposób teologia Serca Jezusowego przestaje być samą kontemplacją bogactw Zbawicielowych, a staje się programem życia Jego czcicieli. 

Ponieważ jednak miłość Boża jest przez wielu wzgardzona, lekceważona i przyjmowana bez wdzięczności, kult tej miłości, kult Najśw. Serca Jezusowego, jest ściśle związany z duchem ekspiacji. Wśród form zadośćuczynienia na czoło wysuwają się trzy: unikanie grzechu, który jest zaprzeczeniem miłości i naprawa zniewag przez reformę życia, powierzenie się całkowicie woli Bożej, oraz życie przeniknięte duchem pokuty.