[...] tekst św. bpa Józefa Sebastiana Pelczara o Unii kościelnej wyznawców prawosławia z Kościołem rzymsko-katolickim, o unitach w Polsce, uznać należy nie tylko za opracowanie erudycyjne, ale również, za publikację źródłową. Autor przekazuje w nim źródłowe informacje o Unii obu Kościołów, prawosławnego z rzymskokatolickim.

Połączenie tych dwóch wyznań na obszarze przedrozbiorowej Rzeczypospolitej Polskiej zapoczątkowała Unia w Brześciu, zawarta w 1596 r. O końcowych dziejach Unii, po jej oficjalnym zniesieniu w 1875 r. przez cara Rosji Aleksandra II w Królestwie Polskim, następnie o porzucaniu przez unitów narzucanego im prawosławia i przejściu ich, po ukazie tolerancyjnym cara Mikołaja II z 1905 r. ponownie do Kościoła rzymsko-katolickiego -informacje zawarte w omawianej publikacji są źródłowymi relacjami świadka historii. Autor, jako kapłan diecezji przemyskiej, później jej biskup, był czynny w różnych przejawach pomocy niesionej unitom w Królestwie Polskim, w szczególności z Chełmszczyzny i Podlasia. [...]

fragment Wprowadzenia
prof. zw. dr hab. Ryszard Bender